Tác giả yêu thích - Bùi Văn Nam Sơn

Admin Tổng số bài gửi : 590 Join date : 18/10/2011

Trò chuyện triết học

PNO - “Tư tưởng của chúng ta là số phận của chúng ta” (Arthur Schopenhauer, 1788 - 1860).

"Có lẽ bạn ngán triết học vì nó khô khan, khó hiểu? Bạn ngại triết học vì nó thường tỏ ra áp đặt, giáo điều? Bạn xem thường triết học vì nó mông lung, vô bổ? Xin bạn hãy bình tâm một chút! Họp nhân viên lại, liệu kiến thức chuyên môn đơn thuần có đủ để giúp bạn “động viên” được họ? Bạn vẫn thường phải dùng đến những lời có cánh đó thôi! Giải quyết việc lương bổng hay… đền bù giải toả, chẳng lẽ người ta không một phút thoáng nghĩ đến khái niệm “công bằng”? Dạy bảo con cái đâu có thể chỉ dùng đến hai thứ duy nhất: cho roi cho vọt hoặc cho ngọt cho bùi? Nhìn chung, ta vẫn cứ “triết lý” hàng ngày giống như ông Jourdain luôn miệng làm “văn xuôi” mà không tự biết đấy thôi!”.

Tác giả yêu thích - Bùi Văn Nam Sơn 20120701101541_tro-chuyen-triet-hoc

Tác giả yêu thích - Bùi Văn Nam Sơn 20120701101541_tro-chuyen-triet-hoc

Mở đầu tác phẩm Trò chuyện triết học, nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn đã viết “nhẹ nhàng” như thế.

Có lẽ đây là tập sách về triết học được nhiều người quan tâm nhất,, một phần cũng vì cách viết như trò chuyện, dí dỏm, chuyên sâu mà dễ hiểu. Nhà văn Nguyên Ngọc đã đánh giá: “Bùi Văn Nam Sơn đã lặng lẽ và tận tụy làm một lúc cả hai việc: đưa triết học kinh điển và cập nhật ở tầm mức hàn lâm đến cho người đọc Việt Nam, đồng thời tài hoa đến duyên dáng thường xuyên nói một cách thật giản dị dễ hiểu với công chúng tương đối rộng rãi trong nước những vấn đề khó nhất, tinh tế nhất của triết học. Đóng góp này thực sự to lớn, mang tính khai hóa sâu sắc, chắc chắn sẽ còn ảnh hưởng lâu dài”.

Thật vậy, có những vấn đề cao xa, khó hiểu nhưng tác giả có cách trình bày để những người dù không thích triết học cũng có thể đọc và hiểu. Chẳng hạn, giải thích về "bản thể" Nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn viết:

“Hãy thử đọc hai cặp lục bát sau đây trong Truyện Kiều theo kiểu… triết học:

(1) Thuý Kiều sắc sảo, khôn ngoan
Vô duyên là phận hồng nhan đã đành

(2) Thịt da ai cũng là người
Lẽ nào hồng rụng thắm rời chẳng đau!

Câu (1) cho biết cô Kiều là như thế nào. Nhưng, các đặc điểm ấy không ổn định (cô Kiều có khi cũng… dại dột!) và nhất là, không thể tồn tại độc lập mà không gắn với cô Kiều. Chúng có thể thay đổi, nghĩa là, không nhất thiết cứ như thế mãi (hậu vận cô Kiều đâu có… vô duyên!). Vì thế, Aristoteles bảo: Thuý Kiều (như là cái gì cá biệt) là bản thể, còn “sắc sảo, khôn ngoan, vô duyên…” là những tuỳ thể (accidents, từ nghĩa gốc là ngẫu nhiên, tình cờ). Nhưng câu (2) thì khác, con người không thể lúc thì có “thịt da”, lúc thì không. Vậy nó nói lên con người là gì. Cái không thể thay đổi ấy được gọi là những thuộc tính. Thuộc tính thì tất nhiên không tồn tại độc lập, nhưng những thuộc tính nào thuộc về bản chất của sự vật thì cũng là bản thể, thậm chí còn là bản thể theo nghĩa cao hơn cả những sự vật cá biệt. Vậy, theo Aristoteles, ta có hai loại bản thể: cái cá biệt (Thuý Kiều) và cái phổ biến (“thịt da”, “người”…) Ông gọi cái trước là bản thể số một, cái sau là bản thể số hai. Tưởng xong, nhưng rồi lại thấy không ổn! Việc phân biệt ấy chẳng rõ ràng chút nào. Khi Thuý Kiều khen Từ Hải: “Rằng: Từ là đấng anh hùng!”, thì nếu rút bỏ thuộc tính “anh hùng” đi, có còn là Từ Hải hay chỉ là một người trùng tên?

Platon, thầy của Aristoteles, làm ngược lại; ông chỉ quan tâm đến một phương diện thôi. Chỉ có cái phổ biến (“người”, “thịt da”, “sắc sảo”, “khôn ngoan”…) mới là những cái duy nhất có thật. Ông là tổ sư của thuyết duy tâm khách quan, vì theo ông, những cái phổ biến ấy là thuần tuý, hoàn hảo, mẫu mực chứ không nhếch nhác khi trở thành những thuộc tính ở trần gian, vì thế, chúng ở một thế giới khác, trong khi những sự vật cá biệt trên thế gian này chỉ là những bản sao tồi tàn, mờ nhạt của chúng”.

Tập sách này chi làm bốn phần: Đường vào triết học, Khoa học và giáo dục, Con người tự nhiên văn hóa, Kỹ thuật và công nghệ. Có thể ghi nhận đây là tập sách thú vị và cần thiết cho nhiều người. Đặc biệt cách trình bày với “điểm nhấn” là các câu danh ngôn trình bày xen kẽ trong tập sách, ta có thể đọc bất chợt nhiều câu rất hay. Chẳng hạn: “Văn hóa là đi chứ không phải là tới, là con thuyền chứ không phải bến cảng” (A.Toynbee, 1889 - 1975) v.v… Tập sách này dày 450 trang và do NXB Tri Thức ấn hành.

B.C

http://phunuonline.com.vn/nguoi-yeu-sach/sach-moi/tro-chuyen-triet-hoc/a67436.html